Rosenbergler Ölmemeli 1970

Oyunu ilk seyrettiğim zamandan kalma  program  dergisini arşivimden çıkardım. Dergi Dostlar Tiyatrosu’na ait 3.sayı.

Rol dağılımı ön kapağın arkasına yapıştırılmış. Arşivimde ön kapak içine basılı kadrosu olan aynı derginin bir başka kopyası daha var. Yapıştırılmış olan kağıdın anlamı şu: bazı rollerin oyuncuları değişmiş, tiyatro da dergiye yeni kadronun listesini yapıştırmış. Benim seyrettiğim kadro Arif Erkin, Şevket Altuğ,  Ayla Algan, Genco Erkal, Öcal San, Zeki Yurtbaşı, Berin Süngü, Halit Akçatepe, Deniz Çakır, Mehmet Akan, Nüvit Özdoğru’dan oluşuyor. Genco Erkal yönetmiş. Dekor Metin Deniz’e müzik Arif Erkin’e ait.

Kadro sayfasına tarih atmışım “23 Eylül 1970 Çarşamba 18:15 Küçük Sahne”.  Genellikle yaptığım gibi oyundan bir replik yazmışım “'Bizi hayvanlar yönetiyor' Avukat” ve beğenimi bir  kelime ile özetlemişim: “Harikulâde”

Derginin içinde “Metin Çalışmaları” yaptığı belirtilen Ali Tahsin tarafından kaleme alınmış uzun bir yazının alt başlıkları ile şunlar var: (Ben içeriği özetledim)

Rosenbergler Olayı - “Dava, palyaço kılıklı tanıkların geçidi ile renklendirilmiş, müthiş gülünç anlam ve sonuçları bakımında korkunçluğu tüyler ürpertici bir trajik farstı.”

Atomun İçindeki Enerji - Atom bombası anlatılıyor

Atomlaşan Yüzbinlerce Kişi - “Bombanın patladığı gün: 8 Ağustos 1945” anlatılıyor.

Gölgeleri Ebedileşen 9 Kişi - “Bombanın merkezinden 900 metre uzakta olan ve bombadan dolayı betona izleri çıkmış 9 ölü”

Atom Bombası Ne İşe Yaradı - “Amerika bombayı bundan böyle bir şantaj aracı olarak kullanacaktı”

Atom Bilginleri Telaşta - “Bilginlerin üzerinde baskı vardı. Korkunç bir trajide figüran olduklarını sezdiler. Bilgileri ve emekleri kontrollerinde olmayan biçimde kullanılacaktı”

Senatör Joe McCarthy  -“Dostlardan arkadaşlardan kuşku, kendi kabuğuna çekilme, isteri, kin, nefret, panik, acaba bana da takar mı?”

McCarthy’ciliğin Başı Nerede Sonu Nerede - “McCarthy’den önce McCarthy’cilik vardı. TV, radyo, tiyatro, basın, sinema çevrelerinde kara listeler, işsiz bırakılma..”

McCarthy’ciliğin Dış Yüzü - “Truman Doktirini, Marshall Planı ile dünyayı köleleştirme..Kore Savaşı”

Rusların Bombası – “1949 : Ruslar atom bombası yaptı. 1952 - Ruslar Amerika olmadan yapamaz. İddianın dayandığı mantık şuydu: Demek ki Rosenbergler formülü sattı.”

Kazan Kaynıyor – “Fuchs, H.Gold, D.Greenglass,  M.Sobell,  Rosenberg davaları. ‘Dava anlamsız ve gülünç..’”

Rosenbergleri Kurtarma Kampanyası- “Dünya onların yanındaydı. Rosenbergler direndi, mertçe, ölüm pahasına”

İki Adli Skandal Bir Üçüncüde Yankı Buluyor-“Dreyfus, Sacco Vanzetti ve Rosenbergler aynı türden davalar”

Bilginler Diyor ki –“Greenglass’ın çizdiği söylenen bomba kesiti, bombanın yalnızca karikatürüdür. Tanık ifadeleri abartılıdır.”

Perde Kapandıktan Sonra- "Rosenbergler bir soytarılığın kurbanı olmuşlardır. Şamar oğlanı yapılmışlardır. Eski sömürgeleri ele geçirmek,Sovyetler Birliği’ni baskı altına almak,Kore Savaşı…"

Anı - Melih Cevdet Anday(şiir)

Telefon - Oktay Rıfat(şiir)

Dergide Martin Luther King’den de bir alıntı var:  “Sobell bir isteri havasının ülkeyi sardığı sırada ceza yedi. Gaddarca ve alışılmamış bir cezadır bu.”

Program dergisinin içinden kesip sakladığım bir gazete kupürü düştü. Çetin Altan, Taş köşesinde 8 Nisan 1970’de  Rosenberg’ler başlığı ile bir yazı yazmış.

Çetin Altan:  “Gerçekte bu iddia düzmece bir iddiaydı ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika’nın Avrupa emperyalizminin yerini almak isteyen politikasına Amerikan aydınlarının karşı çıkmasını baskı altında tutmak amacıyla tertiplenmişti”

“Uydurma tertipler nasıl hazırlanır sermaye politikacıları aydınlara, gönül ve yürek sahibi kişilere karşı ne tür tuzaklar hazırlarlar ve adaleti nasıl bir kirli paçavra durumuna getiriler bu piyeste bütün ayrıntıları ile ortaya konmaktadır”

“Bu konulardan fazla bir şey anlamayanlar dahi bu oyunu gördükten sonra hangi karanlıklarda yaşadıklarının bilincine varacaklardır. Bizim gibi yazarların yazılarını o zaman çok daha iyi anlayacaklardır”

Çetin Altan, M.Cevdet Anday’ın Anı şiirini yazdıktan sonra yazısını şöyle bitirmiş :

“Kafasız politikacılar mı yoksa haysiyetli büyük ozanlarla fikir adamları mı çağımızdaki gerçeklerin farkındadır, piyesi gördükten sonra karar verin”

O heyecan içinde seyrettik bu oyunu o yıllarda. Oyun çok beğenildi.  Genco Erkal Julius, Ayla Algan Ethel’di bizim için. Tiyatro ve köşe yazarı bize “öyle” anlatmıştı.

Oyun için  yazdığım tek kelimelik eleştirinin (“harikulâde”) gerisinde bunlar vardı.

Melih Anık