İBBŞT Yeni Yönetmelik Üzerine Düşünceler (1)

İBBŞT Yeni Yönetmeliğini okumaya başladım.  Öğrendiklerimi paylaşıyorum.

Eski Yönetmelik’de(EY) :

“Eski adı Darülbedayi olan Şehir Tiyatroları İstanbul Belediyesi’ne bağlı katma bütçeli bir Sanat Kurumu’dur.”

Yeni Yönetmelik’de(YY)

“Bu yönetmeliğin amacı eski adı “Darü-l Beday-i Osmani” olan Şehir Tiyatroları Şube Müdürlüğü’nün teşkilât yapısını, hukuki statüsünü,  görev, yetki çalışma usul ve esaslarını belirlemektir” denilmektedir.

İsimde yapılan değişikliği iyi anlamak gerekir. Zira bu değişikliğin  “Şehir Tiyatroları aslî kimliğine kavuşturulmalıdır” ve “Şehir Tiyatroları geleneklerden kopmamalı, geleceğe yürürken ‘kök’lerinden beslenmelidir” şeklinde ifade edebilecek düşüncelerden kaynaklandığı anlaşılıyor.

Sanat Kurumu’nun Şube Müdürlüğü’ne değiştirilmesi ile kurumun yeni yapısı belirlenmekte. Şehir Tiyatrosu’nun merkezî sistem içine alındığı görülüyor. Bu, Sanat Kurumu’nu İBB’nin her hangi bir müdürlüğü ile eşit duruma getiriyor. Bu anlamda “tiyatro yapmak” ile “çiçek dikmek” arasında bir fark yok! Tiyatronun saygınlaştırılmasını beklerken bu yeni tanım Şehir Tiyatrosu’nun “rütbelerini sökmekle” kalmıyor  böyle bir anlayışın sergilenmesi de ülkemdeki sanata bakış adına çok üzücü bir çerçeve çiziyor .

EY’de Kurullar ve Hizmet Bölümleri(Sanatkâr Memurlar, Sahne Direktörlüğü, Teknik Kurul, Dramaturji Bürosu, Kitaplık, Arşiv ve Müze) altında; YY’de ise Kurullar, İdari Bölümler ve Sanatsal Bölümler altında tanımlanmış. Yeni Yönetmelik, tüm çalışanları Sözleşmeli Memur statüsünde ve üç kategoride(A,B,C) tanımlıyor. YY’de örneğin Atölyeler Sorumlusu İdari Birimler altında Müdür’e bağlı iken, Genel Sanat Yönetmeni(GSY), Sanatsal Birimler başlığı altında. Böylelikle ortaya iki başlı bir yapı yapmış. GSY dekor yaptırmak istese İdari Birim Müdürü’nden “olur” almak zorunda. Bu örneği çoğaltmak da mümkün.  Bu durumun tiyatronun işleyişi ile uzaktan yakından bir ilgisi yok. Acı olan ise yönetmeliği hazırlayanların da tiyatrodan haberleri yok.

YY’de Şehir Tiyatroları Şube Müdürlüğünün görevleri tanımlanırken “toplumun genel etik değerlerine özen gösterilmesi” ; “Kamu İhale Yasası'na dayalı olarak personel alabileceği” ve “tiyatroyu yaygınlaştırmak maksadıyla gereğinde hizmet alımı suretiyle oyun satın almak ve sahnelenebileceği” vurgulanmış. Bu görevin kullanıcıya bağlı olarak nasıl bir uygulamaya yol açacağı, şimdiden tahmin edilemez.  Ama “kitabına uydurma”ları kışkırtacak nitelikte.   

EY’de Repertuar Kurulu YY’de  Edebi Kurul olarak adlandırılmış. Kurulların oluşumu şöyle:

EY                                                                                       YY

Daire Başkanı                                                                   Daire Başkanı

Genel Sanat Yönetmeni                                                   Genel Sanat Yönetmeni

                                                                                            Şehir Tiyatroları Müdürü

Rejisör/Sanatçılar  (1 Üye)                                               Sözleşmeli Memurlar  (1 Üye)

Tiyatro Meslek Örgütü (2 Üye)                                         Kültür/Sanat/Edebiyat/Meslek Örgütü/

Üniversitelerden (1 Üye)                                                   Basın/Kültürel Çalışmalar yapanlar 

Yazar/Eleştirmen/Çevirmen(1 Üye)                                 (Toplam 3 Üye)

EY’de rejisör ve sanatçılar kendi temsilcilerini kendileri seçiyor; tiyatro meslek örgütü, üniversiteler temsilcisi önerilecek adaylar arasından; yazar/eleştirmen/çevirmen’lerden gelecek üyeyi ise doğrudan İBB Başkanı seçiyordu..

YY’de Şehir Tiyatroları’nın TÜM çalışanları arasından bir temsilci seçiliyor. Biraz abartarak örneğin terzi, marangoz, kuaför, dekor boyacısının Edebi Kurul’a seçilmesi mümkün.  Son tahlilde Edebi Kurulun TÜM üyeleri İBB Başkanı tarafından seçiliyor. İBB Başkan’ının Kurul’a yüzde yüz hâkim olması hedeflenmiş. Bu husus ucu açık ve keyfi sayılabilecek uygulamalara açık. Ayrıca İBB Başkan’larının tiyatro dünyasını yakından tanımalarının, bilmelerinin de mümkün olmadığını düşünürsek bu atamaların nasıl yapılacağı da sorulara açık. Başkan  üyeleri nasıl seçecek? Verilen bu yetki İBB Başkanı’na da zor durumda ve baskı altında bırakacak nitelikte.

YY’de 7 kişilik Edebi Kurul 4 kişi ile toplanıp, 3 kişi ile karar alabiliyor. Bu şu anlama geliyor: Edebi Kurul’un karar alması(yani repertuarın belirlemesi) için kurum içinden herhangi bir kişiye ihtiyaç yok. Hatta sanat ile uğraşan herhangi bir kişiye ihtiyaç duyulmama olasılığı da var.

Bu koşullarda YY’de Şehir Tiyatroları irtifa kaybetmiş, Genel Sanat Yönetmeni pozisyonu da işlevsizleştirilmiş oluyor. Bu şartlarda bu pozisyonu kim kabul eder merak ediyorum doğrusu. (Kabul edecek tiyatrocu bulunamazsa herhangi biri de olabilir.)

Bir diğer merakım da bu yeni yönetmeliği kimlerin hazırladığı. Dedikodulara göre “bazı” tiyatrocular da yardım etmiş. Eğer doğruysa onların da bu işten anladıklarından kuşku duyuyorum. (Başka hesapları yoksa)  Yaptıkları yardım karşılığı makam bekleyenlere, bu yönetmelik kapsamında göreve talip olacaklara ne diyeyim bilemedim.

Melih Anık