Nereye Türkiye Tiyatrosu Nereye? (Tiyatro Yardımı)

T.C.Kültür Bakanlığı’nca  2012-2013 tiyatro sezonuna ait yapılacak yardımlar açıklandı.

Bildiğiniz gibi(biliyor musunuz gerçekten?) özel tiyatrolara yardım,  15.03.2007 tarih ve 26463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yerel Yönetimlerin, Derneklerin, Vakıfların ve Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik” ile düzenlenmekte(idi).  Ama artık bu yönetmelik yok. Zira  “ 9/2/2012 tarihli ve 28199 sayılı yönetmelik değişikliği ile “Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yerel Yönetimlerin, Derneklerin, Vakıfların ve Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmeliği”nin ismi metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.” Yani yönetmeliğin yeni ismi "Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yerel Yönetimlerin, Derneklerin ve Vakıfların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik "olmuş. Değişiklik “ufak” ama mide bulandırmaya yeterli.  Yönetmeliğin isminde yapılan “ufak“ bir değişiklikle “özel tiyatrolar” hem başlıktan ve hem de içerikten çıkarılmış oldu.(mu?)

Bildirilerin altına imzasını “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” olarak atmayı seven TEB Başkanı(fark “ufak” ama ) Üstün Akmen, o günlerde  bu değişikliği “siyasi” bulduğunu açıklamış, “ ‘Özel tiyatro’ ifadesinin kapsam dışı bırakılması, böylece özel tiyatrolara devlet desteği adı altında dağıtılan “ulufe”nin kesilmesi operasyonu, hiç kuşkum yok ki tiyatro sanatına çeki düzen vermek düşüncesiyle çıkarılmış, iyi düşünülmüş, üzerinde iyi çalışılmış bir talimatnameden başka bir şey değildir.” diye gürlemiş ve “Siyasi erkin suyolunda akan ya da etliye sütlüye dokunmayan oyunlarla seyircisini oyalayan; vodvillerle, farslarla, sulusepken komedilerle eğlencelik tiyatro yapan tiyatroların ve tiyatrocuların bu yönetmelikten etkilenmeyecekleri bir gerçektir.” demiş. “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” duramamış “… bırakın sanatı siyasetin vesayetinden kurtarmayı, tiyatro sanatını siyasetin göbeğine oturtmayı amaçlamaktadır” diye devam etmiş. “Yoksa bu ve benzeri yönetmelikler, tiyatronun ve tiyatrocunun özgür gelişimi için olanaklar yaratılması bir tarafa; gelişmeleri engelleyen, tiyatrocunun önünü tıkayan; tiyatronun üretim, dağıtım ve yaşam süreçlerine ilişkin desteklerden mahrum bırakan bir önlem anlamını taşımaktadır. Ama tiyatrocu bu durumu yutmayacaktır” diye de yumruğunu masaya vurmuş.

Ben o günlerde, imzasındaki “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” olarak ne ağırlığı olduğunu anlayamadığım ‘TEB Başkanı’nın bu sözlerini ciddiye almış ve artık tiyatro yardımı yapılmayacak diye düşünmüştüm. Bu nedenle de bu yılki yardım haberi beni çok şaşırttı.  Herhalde dedim yeni bir yönetmelik çıktı ve bu yardımlar(“ulufe”?) o yeni yönetmeliğe göre “dağıtılıyor”. Aradım taradım yeni bir yönetmelik yok. Ama T.C. Kültür Bakanlığı’nın http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,13899/yonetmelikler.html adresinde “unutulmuş” olduğunu sandığım “Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yerel Yönetimlerin, Derneklerin, Vakıfların ve Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik”  yerine  http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,14407/yonetmelikler.html  adresinde “Kültür ve Turizm Bakanlığınca Yerel Yönetimlerin, Derneklerin ve Vakıfların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik” deniyor.  Adreslerdeki sayılara(13899 ve 14407) bakınca büyük olan daha geçerlidir dedim. İyi  de eskisi değiştirildi bu durumda nasıl olur da yardım yapılıyor diye düşünürken ismi değiştirilen “o” yönetmeliğin altına yazılmış şu geçici maddeyi okudum:  “GEÇİCİ MADDE 3 – (Ek:RG-9/2/2012-28199) Özel tiyatroların başvuruları, özel tiyatroların projelerine yapılacak yardımlara ilişkin münhasır Yönetmelik yürürlüğe girinceye kadar bu maddenin yayımından önce yürürlükte olan Yönetmelik hükümlerince değerlendirilir.” Ah benim güzel bürokratım, geçiş dönemini açıkta bırakmamış. Yeni yönetmelik çıkana kadar eskisi geçerli.  Ah benim güzel,   “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” isminin gereğini yapmasını beklediğim ‘TEB Başkanı’m, siz neden göremediniz de o lafları ettiniz! Evet, “Tiyatrocu yutmamış”, “çeşmeyi bulmuş” ve yardım almak için tam 338 başvuru yapılmış. Yardım alanlara bakınca bunların hepsi de “Siyasi erkin su yolunda akan ya da etliye sütlüye dokunmayan oyunlarla seyircisini oyalayan; vodvillerle, farslarla, sulusepken komedilerle eğlencelik tiyatro yapan tiyatro ve tiyatrocu” değil ki.. “Siyasetin göbeğine oturmayı amaçlıyor” diyebilir miyiz onlar için? “Ulufe düşkünü mü onlar?” “Özgür gelişimlerini ve gelişmelerini engelleyen, önlerini  tıkayan; üretim, dağıtım ve yaşam süreçlerine ilişkin desteklerden mahrum bırakan” bir yönetmeliğe başlarını uzatmışlar demek mümkün mü? Bunlar “kasabın bıçağını yalayan aptal koyun” mu?

Baksanıza “rekorlar kırılmış” bu yıl.. 338 başvuru yapılmış ki bu bir “rekor”.. En fazla ilden başvuru yapılmış ki bu da bir “rekor”.  Bu “Bakanlığımızca yapılan bu yardımların tiyatro sanatının yaygınlaşmasına ne denli hizmet ettiğinin açık bir göstergesi” ……….  DEĞİL Mİ, DEĞİL Mİ!

“Bakanlığımızca yapılmakta olan yardımların özel tiyatrolar için önemi ve özel tiyatroların beklentisi de göz önünde bulundurularak Değerlendirme Komisyonunun 25 Eylül’de toplanması sağlanmış; bu tarih, bu zamana kadar yapılan en erken toplantı tarihi olmuştur.“  Nasıl?  Herkes KOŞUŞTURMUŞ!

“Değerlendirme Komisyonu, başvuruların incelenmesinde, ilgili mevzuatta belirtilen ölçütleri ve bütçe olanaklarını göz önünde bulundurmuştur.” Hani şu ismi değiştirildiği halde geçici madde ile yürüyen MEVZUAT!

 “Bu zamana kadar bir sanat sezonuna yönelik en yüksek ödenek miktarı olan 4.000.000.-TL(“tunç” sesle okunacak:  döööörrrttt) bir sanat sezonunda desteklenen en fazla tiyatro sayısı olan 178 özel tiyatroya dağıtılacaktır. Ortalama 22472 TL(“tunç” sesle,  yiiirmmiiiiiikiibbiinn ddöörrrttyüüüzzz yetmiş iki)..  Bozdur bozdur harca… En yüksek 70000TL en düşük 10000’dir herhalde… HERHALDE, çünkü artık kim ne kadar almış açıklanmıyor. Ama “reklâma bile yetmez” “biz özgürüz” “salonumuzu kendimiz yaptık” dendiğine bakmayın, önemli ki herkes KOŞTURUYOR almak için. Siz ne diyorsunuz,  bir ismi de “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” olan ‘TEB Başkanı’m!

İsmi değiştirilen ama geçici madde “yüzü suyu hürmetine” geçerli olan eski yönetmelikteki  “Özel tiyatroların projelerine yapılacak desteklerde ‘Değerlendirme ölçütleri’ ” şunlar: (Madde 9)

 “Projenin kültür, sanat ve turizm değerlerini yaşatıcı, yayıcı, tanıtıcı, destekleyici olma niteliği, yeterliliği ve önemi.

Projenin sosyo-kültürel gelişime katkısı.

Varsa, daha önceki proje ve faaliyetlerin uygulanmasındaki başarı derecesi.

Tiyatro sanatını geliştirmesi, çağdaş, evrensel boyutlara ulaştırması, yeni sanatsal eğilimleri özendirmesi, klasikleri değerlendirmesi, Türk ve dünya kültürüne katkıda bulunması.

Türk oyun yazarlarına ait eserlere öncelik verilmesi.

 Yurtiçi turneler düzenleyerek tiyatroyu yurt sathına yayması.

 Yeni oyunlar yazdırarak tiyatro edebiyatımızın zenginleşmesine katkıda bulunması.

 Sezon içinde sahnelediği oyun sayısı.

 Seçilen oyunların sanat seviyesi ve uygun şeklinde sahnelenip sahnelenmediği.

 İstikrarlı ve sürekli bir tiyatro geleneğini yaşatıp yaşatmadığı.

 Sezon içinde açmış olduğu perde sayısı.

 Türk tiyatrosunun gelişmesi açısından, tiyatro binası ve benzeri yatırımlar ile eğitim ve yayın gibi alanlarda gösterdiği etkinlikler”

Yapılan açıklamada  “Türk oyun yazarlarının eserlerine özel önem verilmiş; profesyonel tiyatrolar kategorisinde Türk oyun yazarlarına ait eserlerle başvuran özel tiyatrolara benzerlerinden daha yüksek miktarda yardım yapılması sağlanmıştır” deniyor. Bu pozitif bir ayrımcılık değil mi? Ne güzel! Bir daha ki yıl herkes Türk yazarlarının oyunları ile başvursun! Güzel de Türk oyun yazarlarına yönelik bu pozitif ayrımcılığın gerekçesi yukarıdaki maddelerin içinden ne kadar öne çıkarılmalı dersiniz? Yoksa “duruma göre” bir madde öne çıkarılsın diye mi yazılmış o kadar “ölçüt”? Yani “ölçüt” değil de “kullanıma açık gerekçe”! Ödenekli, ödeneksiz  hep Türk yazarı oynayın belki işe yarar(?), gelecek yıl başka bir gerekçeyi kullanıma sokmazlarsa..

Ben yardım edilen tiyatroların oyunlarına şöyle bir baktım. Neresinden “tutacağımı” yani hangi “ölçüt”e sokacağımı bilemedim. Bu oyunların çoğunluğuna bakarak(çok az sayıda oyunu, yazarı ayırarak)  “Nereye Türkiye Tiyatrosu nereye” demek geldi içimden.

Siz ne dersiniz “bir yazıdan iki yazı çıkaran”, “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” da olan ‘TEB Başkanı’m?

Melih Anık

Not:

1.“Özel tiyatroların başvuruları, Bakanlığımız Müsteşarı Sayın Özgür ÖZASLAN’ın başkanlığında, Müsteşar Yardımcısı Nihat GÜL, Güzel Sanatlar Genel Müdür V. Hülya MURATLI, Devlet Tiyatroları Genel Müdürü Lemi BİLGİN, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dramatik Yazarlık – Dramaturji Anasanat Dalı Başkanı Prof. Dr. Semih ÇELENK, oyun yazarları Refik ERDURAN ve Turgay NAR’dan oluşan Değerlendirme Komisyonu tarafından ayrı ayrı incelenmiştir.”

2.TEB’in “Tiyatro Eleştirmenler Birliği” olduğunu bilmeyen TEB Ödüllü tiyatrolar var, bir ismi de “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi Başkanı” olan TEB Başkanı’m! Bari isminizi doğru bilmek şart olsun ödülünüzü almak için! Yoksa tiyatro reklâmlarında “Uluslararası Eleştirmenler Birliği(IATC) Türkiye Merkezi de Olan TEB Ödülü” mü yazılsın istersiniz?

3.Yeri geldi sormadan edemiyorum: yardım alanlar, İBBŞT'daki yönetmelik değişikliği ile ne kadar ve nasıl ilgili?