Beckett’in Oyun(un) Sonu için Derleme

Oyun(un) Sonu‘nun “metinler arası okuma”sından çıkan eserler ve konular şunlar:

Eliot - Çorak Ülke,

Shakespeare - Kral Lear, Hamlet, Fırtına ("Our revels now are ended"/"finie la rigolade") , III Richard : ("My kingdom for a horse!" "My kingdom for a nightman!"), Hamlet (“Rest is silence” -"Nothing stirs. All is—"- "A world where all would be silent"; Hamm’in annesi ile konuşmaması, ona anne diye hitap etmemesi)

Dante - İlâhi Komedya (Cehennem)

Berkeley - Var olmak algılanmış olmaktır- “to be is to be percieved”

İncil - “İt’s finished”

Joseph Conrad - Karanlığın Yüreği

Kafka - Şato

Freud - “İmpossible mourning” -  “fort/da” oyunu

Çehov - Sessizliklerin anlamı

Mevlana - “Bizler hem ayna hem içindeki suretiz”

Nuh’un oğlu Hamm ve Nuh Tufanı – Hamm’in Laneti - Ham’in lanetinde ham ve oğlunun yüzü kara olmuştur. (Oyunda kırmızı renk/ kanlı mendil).; sel felaketi..

Hopiler - Dünyanın üç kez yıkım geçirmiş olduğuna inanırlar. Üçüncü yıkımda baş rolü su oynamıştır. Hopi lisanında bizim zaman dediğimiz şeye, yani geçmişe, şimdiye ve geleceğe doğrudan değinen hiçbir sözcük ya da deyim yoktur. Buna rağmen olayları açıklamada hiçbir zorluk çekmezler.

Sartre - Zamanla olan ilişkimizi “birleştiren bölünme “ olarak tanımlamıştır. Oyundaki Hamm ve Clov’a bu açıdan bakarsak birleştiren bölünme onlara çok uyar

Darwin- Evrim teorisi

Einstein : “Zaman hiç göründüğü gibi değildir.Sadece bir yöne doğru akmaz ve gelecek geçmişle aynı anda vardır” - Çalar saat - Plaj kumu içinde olmaları, buğulu bir geçmiş / Hopi lisanında bizim zaman dediğimiz şeye, yani geçmişe, şimdiye ve geleceğe doğrudan değinen hiçbir sözcük ya da deyim yoktur.

Kuantum fiziği - Evrensel enerji alanı olarak her şeyin birbirleriyle bağlı olduğunu ifade edilmesi / “uzağı görmek”- “Uzağa gitmeye ihtiyacı yok ki” (sayfa 193) / zaman kavramı: Geçmiş,bugün ve geleceğin kabı olan matriks, aynı insan zihni gibi - Zamanı tanımlamanın tek yolu onun içinde olan olayların olmasıdır.

Dörtleme- Oyunda 4 karakter var. Hamm, Clov, Nagg ve Rell. Beckett’in Caravaggio’nun bir tablosundan esinlenerek yazdığı söylenen Godot’yu beklerken oyununda da kullandığı dörtleme fikri Tarot kartlarından “Wheel of Fortune”da görülüyor. Üzerindeki harflerden(T,O,R,A) kurulan “Rota Taro Orat Tora Ator” cümlesinden çıkan  “Talih çarkı aşkın kanununu konuşur”u “Oyun sonu hayatı konuşur” şeklinde anlamak mümkün. Oyun karakterlerinin baş harflerinin (H,C,N,R) hangi cümleyi  saklıyor acaba?

Hopiler: kuzey/ insan,hava ve hayvan/akıl,mantık/ beyaz ; güney/ su,bitki, kalp, ateş/ kırmızı; doğu/ ruh,güneş,ateş/ sarı; batı/toprak,iç dünya/ siyah

Oyun Sonu’na, fırsat, olasılık, hareket, eylem, sürpriz, genişleme, hız, gelişme, hayat döngüsü, ulaşabilme  gibi kavramları içeren  hangi yöne döneceği ve nerede duracağı bilinmez ‘Fool’ (Ahmak,  budala, soytarı, maskara)nın seçtiği patika, ya da bir talih çarkı gibi bakmak da mümkün.

Talih Çarkı kartı üzerindeki 4 hayvan figürü, Evangelist’lerin sembolü : Aslan, öküz, insan ve kartal.. Bu dört figür aynı zamanda dört burca karşılık geliyor: Aslan, boğa(öküz), kova, akrep. Kova(Aquarius): Barış,dostluk,kardeşlik sembolü olarak kullanılmış- Hair müzikali.

Evrenin temelini oluşturan Dört element hava,su,toprak ve ateş . Özellikleri öncü sabit ve değişkenlik.

Kırmızı- Hamm’in kırmızılığı: Yüzünü kan lekeleri olan mendil ile örtüyor / Clov’un kırmızılığı: palyaço kırmızılığı..

İsimlerin çağrıştırdıkları: Hamm: Hammer(çekiç),Hamlet / Clov-Clown (palyaço) / Nagg&Nell: Nagel(çivi)/ Hamm - Mind(zihin) - Clov : Body(Beden)

Satranç: ‘Endgame’ Oyun sonunu oynamak/ Şah ve at ..

Samuel Beckett'le birlikte çalışmış ve Dostlar Tiyatrosu’nda Oyun Sonu’nu yönetmiş olan Fransız tiyatrocu Pierre Chabert’den:

 “Ancak Fransa'da daha çok Beckett seyretme olanağı bulduğu için oyuncular biraz daha rahat olabiliyorlar. Burada bildiğim kadarıyla oyuncuların böyle bir şansı pek yok…..  Bu oyunu yazabilmek için eski trajedileri tekrar okudu, İncil'den özellikle de Nuh Tufanı'ndan esinlendi. Beckett bu oyunda felsefe, edebiyat ve hayata dair bütün birikimini kullandı. Tiyatroda o güne kadar var olan tüm olguları sorguladı, değiştirdi. Çok emek verdiği bir oyun oldu…..  Beckett bunları yazarken de özellikle sessiz sinemadan, Charlie Chaplin, Lorel Hardi'den etkilenmiş. Hatta oradaki mimikler oyuna çok belirgin yerleştirilmiş. Beckett oyunda var olan tiyatronun tüm elemanlarını sorguluyor. O yüzden de sahnede oldukça dikkatli olmak gerekiyor. Tüm sahneleri ayrıntılarıyla yazmıştı. Oyun içinde oyun kurmuştu. 'Oyun Sonu' bir satranç oyunu gibi düzenlenmişti. Ve Beckett tüm hamleleri belirlemişti. Sonuçta da şah-mat oluyordu. Sahnede hem bir tiyatral oyun vardı hem de onun içinde bir başka oyun. Tüm sahneler hatta neredeyse jestler belirliydi. Bu oyun en özet anlatımıyla 'Bir adamı terk etmek isteyen başka bir adamın hikâyesi'. Beckett bir portreden bile oyun çıkarabilirdi ki 'Godot'yu Beklerken', Caravaggio'nun bir tablosundan esinlenerek hazırlanmıştı. Beckett'in epik tiyatroyla bir yüzleşmesi diyebiliriz bu oyun için. Trajedi ile komedinin buluşması hatta çatışması. Metnin ve sahnenin olabildiğince sadeleştirilmesi. Vicdanın öne çıktığı, ruhun sorgulandığı bir oyun.”

SORULAR :

Dekor ne anlatıyor ? Rengi, pencereler, perdeler…

Karakterler kim ? Sosyal statüleri için ne denebilir? (Patron,işçi, anne, baba vb) Kime acıyorsunuz? Kime kızıyorsunuz?

Kişilere bir duygu ismi verseniz kime ne dersiniz?

İsimleri size bir şey çağrıştırıyor mu? Hamm, Clov, Nagg, Nell

Dört kişi olması hakkında ne düşünürsünüz?

Oyunun İngilizce ismi End Game, Fransızcası Fin de Partie.. Beckett ana dili İrlanda İngilizcesi olmasına karşın oyunu Fransızca yazmış. Neden olabilir? Beckett’in iyi bir satranç oyuncusu olmasının isme ne gibi bir katkısı vardır ?

Karakterlerin bedensel kusurları ne? (Topal, kör vb) Neden?

Karakterlerin aralarındaki ilişki ne? (sevgi, nefret  Vb) Birbirlerinden ne istiyorlar?

Clov neden gidemiyor? Onu tutan ne? Neden Hamm’e bu kadar boyun eğmiş?

Hamm ile Clov arasındaki ilişki bir kader arkadaşlığı olarak alınabilir mi? Yoksa güç denemesi mi?

Clov pencere dışında ne görüyor? Neden?

Başlangıç mı bitiş duygusu mu alıyorsunuz oyundan?

Nagg ve Nell neden çöp kutusu içindeler?

Hamm neden bir hikâye anlatmak istiyor? Hazırladığı tirat ne diyor?

Clov sahnede neden öyle hareket ediyor? Size neyi hatırlatıyor?

Oyuncak köpeğin işlevi ne?

Oyundan aklınızda kalan sözler ne?

Oyunun yapısı ve dili nasıl?

REPLİKLER

CLOV:

Bitti bitecek belki biter /  Beni artık cezalandıramazlar / Başka gidecek yer yok ki!/  (Gülerek) Öyleyse öleceğiz/ Başka gidecek yer yok ki!/ (Kederli) Dünyada kimse bizim kadar çapraşık düşünmemiştir/Hiç filizlenmeyecekler/(Dürbünle bakar) Ölülere(bakıyorum)/ Dalgalar mı? kurşun gibi!/ Neden sanki hergün bu komediyi oynuyoruz? / Daha uzaklara gidemem ki/ Devam ettiği müddetçe tabi(Bayağı bir gün için) Bütün hayat boyunca aynı imkansızlıklar/ Düdüğü öttürürsün, gelmem. Saat çalar,uzaktayım.Saat çalmaz mutfakta ölüyüm / Gidemez.sahici bir köpek değil ki./ Düzeni severim.her şeyin sessiz ve hareketsiz kalacağı ve her eşyin tozun altında son yerinde olacağı bir dünya. /(farenin) uzağa gitmeğe ihtiyacı yok ki./ Oyunu bırakalım artık/  Ağlıyor, öyleyse yaşıyordur

HAMM:

Benimkinden daha büyük sefalet olabilir mi? (Nagg ve Nell’e) (Bıkkın) Uyutmuyorsunuz beni!/ (Clov’a) Beni dünyanın etrafında dolaştır/ (Endişeyle) Yakala onu(pireyi) Onun soyundan insanlık yeniden kurulabilir/ (Clov’a) Sana yemek dolabının girdisini çıktısını öğretirim eğer beni öldürmeye söz verirsen/ İnsan ağlar gülmemek için/ Git babama sor.Hikâyemi dinlemek ister mi?/ Benim hayatım hep gelecekteydi zaten/ Son baştadır - “the end is in the beginning”

NELL:

Mutsuzluktan daha komik bir şey yoktur - “ nothing is funnier than unhappiness”

Melih Anık