San Cristobal -Chamula -Kutsal Cola ve Ünsal Oskay ………

Kasım 2009 daki Tempo’da Ünsal Oskay ile ilgili anıların paylaşıldığı bir bölüm vardı. Bir öğrencisi Oskay’ın sınav sorularından birini hatırlatmış : “Bahar ayini ile Coca Cola reklamları arasındaki ilişki ne?”
Aklıma hemen San Cristobal-Chamula'da ziyaret ettiğim kilise geldi.
Dünyanın en renkli köylü pazarı orada,insanları,giysileri ve sattıkları mallar ile. Her yan rengarenk. Ayrıldıktan sonra kafanızın içinde binlerce renk ile dolanıyorsunuz bir süre.
Bu köyün ilginç bir kilisesi var. Her dinin buyur edildiği pagan kilise. Genel olarak hırıstıyanlığa ait semboller dikkatinizi çekiyor ama siz namaz kılacağım deseniz tuhaf kaçmaz. İçini gördükten sonra “İbadethane” demek daha doğru. İçerde fotoğraf çekilemiyor. Kelimeler yetmez o "ruhu" anlatmaya.
Yapısı itibarıyla eski bir kilise. Ama kullanılışı,orayı “her şey” yapıyor.
Yüksek tavanlı az bakımlı bir alan. Yerler taş. Oturmak için sıra,sandalye,halı yok.
Kapıdan adımınızı atar atmaz burnunuza yoğun bir mum kokusu geliyor. İnsanlar yerlere yaydıkları çam yaprakları üzerine oturmuş inanılmaz bir el çabukluğu ile onlarca mumu yakıp önlerine diziyorlar. Sanki kim daha çabuk ve çok mum dikerse onun duası kabul olacakmış bir yarış var.
Yerli halk ellerinde ince uzun mumları yanlarında getiriyor. Biz tedbirli olmadığımız için “mumsuzuz”. Denemek için elinde onlarca mum tutan bir yerli kadından bir mum istiyoruz.Kadın tüm mumları tek tek inceledikten sonra kırılmış bir mumu veriyor bize , pirincin taşını ayıklar gibi, kurtulmak ister gibi. Sanki kırık mum duanın kabulünü geciktirecek!
Geniş alanın 3 tarafı içi kutsal kişilerin mankenleri , eşyaları, şamdanları, resimleri , ikonalar vb ile tıka basa doldurulmuş camlı dolaplarla kaplı. Bu nedenle insanlar kendilerine yakın buldukları “aziz”in önünde duruyor, oturuyor, yatıyor, diz çöküyor,dua ediyor,uyuyorlar. Belli bir ana apsis(mihrap) yok. Kilisenin özgün ana apsisinde Vaftizci Yahya’nın resmi Hz.İsa’nınkinden daha üstte ve ortada.
Bir köşede Şaman’ını yanında getirmiş bir hasta boylu boyunca yatmış şifa arıyor.Şaman ara sıra adamı sıvazlıyor.Bir şeyler içiriyor.
Bize denk gelmedi ama bu alanda adak olarak tavuk da kesilirmiş . Kan akıtılması iyiymiş.
Ünsal Oskay’ın sorusunun bu anlattıklarınla ne ilgisi var diyorsunuz değil mi?Genel resmi anlatmadan olmayacaktı.
İnsanların yanlarında Cola şişeleri var. Cola kutsal sayılıyormuş. Nedeni ise geğirtmesi. Geğirme ile içteki kötü ruhun çıktığına inanıyorlarmış. Bu nedenle insanlar “iki dua bir fırt Cola” formülü ile ibadet ediyorlar. İbadethanede alkollü içki şişeleri de elden ele geçiyor , herkes bir fırt alıyor. O da ibadetin bir parçası.
Oskay Bahar Ayini ile Coca Cola arasındaki ilişkiye bu anlamda bir gönderme mi yaptı bilmiyorum ama Cola’cıların bundan haberdar olduklarını ve bu konuyu bir yerde bir zaman kullanacaklarına eminim.(Belki kullandılar bile!)

Melih Anık

not: Resim 1950’li yıllarda fotoğrafçı Gertrude Duby Blom tarafından çekilmiş.